Haarlem herbergt een van de meest bijzondere bezienswaardigheden van Nederland: de historische hofjes. Deze verborgen oases van rust nemen je mee terug in de tijd, weg van de drukte van de moderne stad. Met maar liefst 21 hofjes heeft Haarlem de grootste collectie van deze architectonische pareltjes in Nederland.
Inhoudsopgave
De verborgen schatten van Haarlem
Wat zijn hofjes?
Hofjes zijn stille getuigen van eeuwenoude Nederlandse liefdadigheid. Deze ommuurde binnentuinen, omringd door kleine woningen, werden vanaf de late middeleeuwen gesticht door rijke burgers. Ze boden onderdak aan oudere, alleenstaande vrouwen die niet meer voor zichzelf konden zorgen.
Vandaag de dag zijn veel van deze hofjes nog steeds bewoond, al is de functie door de jaren heen wel veranderd.
De historische betekenis
De hofjes vertellen een belangrijk verhaal over de sociale geschiedenis van Nederland. Ze waren meer dan alleen maar liefdadigheidsinstellingen; ze weerspiegelden ook de rijkdom en status van hun stichters. De architectuur, van de sierlijke poorten tot de verzorgde tuinen, getuigt van de bloeiperiode die Haarlem doormaakte tijdens de Gouden Eeuw.
Elk hofje heeft zijn eigen karakter en geschiedenis, wat ze stuk voor stuk uniek maakt.
Start van de hofjes wandeling
Praktische informatie
Voor je op pad gaat, zijn er enkele praktische zaken om rekening mee te houden:
- De meeste hofjes zijn gratis toegankelijk
- Bezoektijden zijn meestal tussen 10:00 en 17:00 uur (doordeweeks)
- Sommige hofjes zijn alleen op afspraak te bezichtigen
- Respecteer altijd de privacy van de bewoners
- Houd je stem gedeisd; het zijn nog steeds woonplekken
Route-overzicht
De wandeling voert je langs de mooiste hofjes van Haarlem, erg dichtbij Amsterdam trouwens. Je start bij het oudste hofje van Nederland, het Hofje van Bakenes, en eindigt bij het statige Hofje van Staats. De totale route is ongeveer 2,5 kilometer en neemt, inclusief bezichtiging, zo’n 2 tot 3 uur in beslag. Onderweg kom je langs gezellige winkelstraten en historische bezienswaardigheden, wat de wandeling extra interessant maakt.
De must-see hofjes
Hofje van Bakenes
Als je één hofje moet kiezen, laat het dan het Hofje van Bakenes zijn. Dit oudste nog bestaande hofje van Nederland, gesticht in 1395, is een waar architectonisch juweeltje. Verscholen achter een bescheiden poort aan de Bakenessergracht, ontvouwt zich een prachtige binnentuin omringd door karakteristieke rode bakstenen huisjes. De lindeboom in het midden van de tuin is een stille getuige van eeuwen geschiedenis.
Het verhaal gaat dat Dirck van Bakenes dit hofje stichtte als liefdadigheidsproject voor ‘eerlijke arme vrouwtjes’. De originele stichtingsakte is nog steeds bewaard gebleven, wat dit hofje niet alleen tot het oudste, maar ook tot een van de best gedocumenteerde maakt.
Hofje In den Groenen Tuin
Stap door de indrukwekkende poort uit 1616 en je waant je direct in een andere tijd. Het Hofje In den Groenen Tuin dankt zijn naam aan de weelderige binnentuin die het hele jaar door groen blijft. De 12 oorspronkelijke woningen zijn nog steeds in gebruik, al zijn ze door de jaren heen wel gemoderniseerd.
Wat dit hofje bijzonder maakt, is de prachtig gebeeldhouwde poort met het familiewapen van stichter Sebastiaan Cranenbroeck. Let ook op de originele waterpomp in het midden van de tuin, die nog steeds intact is, al is deze niet meer in gebruik.
Frans Loenenhofje
Het Frans Loenenhofje onderscheidt zich door zijn unieke architectuur met een verhoogde galerij. Deze galerij, die toegang geeft tot de bovenwoningen, biedt een schilderachtig uitzicht over de binnentuin. De symmetrische aanleg van het hofje weerspiegelt de ordelijke geest van de 17e eeuw.
De stichter, Frans Loenen, was een succesvolle bierbrouwer die zijn fortuin wilde inzetten voor het goede doel. In zijn testament liet hij vastleggen dat het hofje bestemd was voor ‘rooms-katholieke vrijsters of weduwen van onbesproken gedrag‘.
Nog steeds hangt er een portret van de stichter in de regentenkamer, als stille herinnering aan zijn vrijgevigheid.
Verborgen pareltjes
Bruiningshofje
Verscholen in een rustig straatje ligt het charmante Bruiningshofje, een van de meer intieme hofjes van Haarlem. Gesticht in 1610 door Willem Bruining, onderscheidt dit hofje zich door zijn knusse karakter en prachtige bloementuin. De originele regentenkamer is bewaard gebleven en bevat nog steeds het oorspronkelijke meubilair uit de 17e eeuw.
Wat direct opvalt bij binnenkomst is de serene sfeer. De kleine, maar perfect onderhouden tuin wordt omringd door karakteristieke witte huisjes met rode daken. In het voorjaar stelen de tulpen en narcissen de show, terwijl in de zomer de rozen hun beste beentje voorzetten.
Zuiderhofje
Het Zuiderhofje, gebouwd in 1640, is een van de best bewaarde geheimen van Haarlem. Dit hofje valt op door zijn unieke L-vormige structuur en de prachtige barokke poort. De tuin is aangelegd in formele stijl, met symmetrische paden die leiden naar een centrale zonnewijzer.
Bijzonder aan dit hofje zijn de originele ‘bedstedes‘ die in enkele woningen nog intact zijn. Deze ingebouwde slaapplaatsen geven een fascinerend inkijkje in het dagelijks leven van de bewoners van vroeger.
De huidige bewoners zijn maar wat trots op deze historische details en delen graag hun verhalen met geïnteresseerde bezoekers.
Hofje van Staats
Het Hofje van Staats, het laatste op onze route, is misschien wel het meest indrukwekkende van allemaal. Dit 18e-eeuwse hofje onderscheidt zich door zijn grandioze architectuur en ruime opzet. De monumentale toegangspoort, versierd met weelderige ornamenten, geeft al een voorproefje van wat je binnen te wachten staat.
De binnentuin is een waar paradijs, met klassieke geometrische patronen en eeuwenoude bomen. Het centrale pad leidt naar een imposante regentenkamer, die nog steeds wordt gebruikt voor vergaderingen van het hofjesbestuur. De originele schouw en wandbespanningen zijn bewaard gebleven en getuigen van de rijkdom van weleer.
Tips voor je bezoek
Beste tijd om te bezoeken
De hofjes zijn op hun mooist tijdens de lente en zomer, wanneer de tuinen in volle bloei staan. Bezoek ze bij voorkeur doordeweeks; in het weekend zijn sommige hofjes gesloten of drukker bezocht. De ochtenduren zijn ideaal – niet alleen vanwege het mooie licht voor foto’s, maar ook omdat het dan meestal rustiger is.
Het is handig om je bezoek van tevoren te plannen. Houd rekening met de volgende openingstijden:
- Doordeweeks: meestal open tussen 10:00 en 17:00 uur
- Weekenden: beperkte toegang, sommige hofjes gesloten
- Feestdagen: check vooraf de openingstijden
- Wintermaanden: kortere openingstijden mogelijk
Fotograferen
Fotograferen is toegestaan in de meeste hofjes, maar houd rekening met enkele belangrijke richtlijnen:
- Respecteer de privacy van bewoners
- Geen flitsfotografie
- Vermijd het fotograferen direct in woningen
- Vraag toestemming voor commerciële fotografie
- Gebruik een statief alleen na toestemming
Respect voor bewoners
De hofjes zijn geen museum, maar levendige woongemeenschappen. Houd daarom rekening met de bewoners door:
- Rustig te praten
- Op de paden te blijven
- Geen afval achter te laten
- Deuren en hekken te sluiten
- Privacy te respecteren
Deze wandeling door de hofjes is een must-do tijdens je bezoek aan Noord-Holland, waar geschiedenis en rust samenkomen. De combinatie van architectonische schoonheid, historische verhalen en serene tuinen maakt deze wandeling tot een unieke ervaring. Neem de tijd om elk hofje te bewonderen en laat je meevoeren door de sfeer van vervlogen tijden. Met respect voor de bewoners en waardering voor het erfgoed, wordt je bezoek aan de Haarlemse hofjes ongetwijfeld een onvergetelijke ervaring.
