Het Rijksmuseum is een van de meest iconische bezienswaardigheden van Nederland, maar er is zoveel meer te ontdekken dan de bekende highlights. Terwijl de meeste bezoekers in de rij staan voor de Nachtwacht, herbergt dit monumentale gebouw talloze verborgen schatten die vaak over het hoofd worden gezien. In deze blog nemen we je mee langs de minder bekende hoeken en verrassende collecties van Nederlands beroemdste museum.
Inhoudsopgave
Het Rijksmuseum zoals je het nog niet kent
Meer dan alleen de Nachtwacht
Natuurlijk is de Nachtwacht een meesterwerk dat je gezien moet hebben, maar wist je dat er direct naast de beroemde Eregalerij een fascinerende verzameling miniatuurportretten te vinden is? Deze kleine kunstwerkjes vertellen intieme verhalen over het dagelijks leven in de Gouden Eeuw. In vitrines die vaak door haastige bezoekers worden gepasseerd, vind je prachtig gedetailleerde portretjes niet groter dan een vingernagel. Deze werden vaak als liefdesteken gedragen of dienden als aandenken aan een dierbare.
Een andere verborgen parel is de collectie Japanse prenten op de tweede verdieping. Hier vind je kleurrijke houtsnedes uit de Edo-periode die een enorme invloed hadden op kunstenaars als Vincent van Gogh. De prenten worden vanwege hun lichtgevoeligheid regelmatig gewisseld, wat betekent dat er altijd iets nieuws te ontdekken valt.
De verborgen geschiedenis van het gebouw
Het museumgebouw zelf, ontworpen door Pierre Cuypers, zit vol architectonische verrassingen. Weinig bezoekers weten bijvoorbeeld dat de oorspronkelijke bibliotheek nog steeds intact is en gebruikt wordt. Met zijn gietijzeren wenteltrap en originele houten boekenkasten lijkt het alsof je terug in de tijd stapt. De bibliotheek is op afspraak te bezoeken en biedt een unieke kijk in het hart van het museum.
In de kelder van het museum, ver weg van de drukte van de toeristische routes, bevindt zich een fascinerend netwerk van oude gangen. Tijdens de grote renovatie (2003-2013) werden hier verschillende historische elementen herontdekt, waaronder originele tegeltableaus en vergeten doorgangen.
Deze ondergrondse ruimtes vertellen het verhaal van hoe het museum door de jaren heen is geëvolueerd.
Onontdekte parels in de zijvleugels
De Aziatische Paviljoens
In de rustige zijvleugels van het Rijksmuseum wacht een van de best bewaarde geheimen: de Aziatische Paviljoens. Terwijl de meeste bezoekers zich concentreren op de Nederlandse meesters, herbergt deze collectie een adembenemende verzameling Oosterse kunst. De ruimtes zijn speciaal ontworpen om de serene sfeer van een Japanse theetuin op te roepen, compleet met dimbaar licht dat meebeweegt met het ritme van de dag.
Een absolute must-see is de collectie Japans lakwerk uit de 17e en 18e eeuw. Deze verfijnde dozen, kisten en kabinetten werden speciaal voor de Nederlandse markt gemaakt en vertellen het verhaal van de handelsbetrekkingen tussen Nederland en Japan.
Let vooral op de gegraveerde familiewapens van Nederlandse kooplieden die hun bestelling persoonlijk maakten.
De Special Collections
Op de tweede verdieping vind je de zogenaamde Special Collections, een serie kleinere maar fascinerende verzamelingen die vaak over het hoofd worden gezien. De modeschat van het Rijksmuseum bijvoorbeeld, bevat meer dan 10.000 historische kostuums en accessoires. Van zijden japonnen uit de 18e eeuw tot art-deco-avondjurken uit de jaren ’20 – hier zie je hoe de mode door de eeuwen heen evolueerde.
Een andere verborgen parel is de collectie historische muziekinstrumenten. In speciale klimaatgecontroleerde vitrines staan Stradivari-violen naast eeuwenoude klavecimbels. Het bijzondere is dat veel van deze instrumenten nog steeds bespeelbaar zijn. Tijdens speciale concerten in het museum kun je ze zelfs horen klinken zoals ze eeuwen geleden klonken.
Wat deze collecties extra bijzonder maakt, is dat ze regelmatig wisselen. Conservatoren brengen steeds nieuwe schatten naar boven uit het enorme depot van het museum. Dit betekent dat zelfs frequente bezoekers hier altijd nieuwe ontdekkingen kunnen doen. De rustige atmosfeer in deze zalen staat in schril contrast met de drukte rond de hoofdattracties, waardoor je in alle rust kunt genieten van deze bijzondere collectiestukken.
Verrassende collecties op de bovenverdieping
De bibliotheek als verborgen schat
Op de bovenste verdieping van het Rijksmuseum bevindt zich een van de mooiste onderzoeksbibliotheken van Nederland. Deze Cuypers Bibliotheek, vernoemd naar de architect van het gebouw, is een architectonisch juweeltje dat vaak aan het oog van reguliere bezoekers ontsnapt. Met haar originele gietijzeren galerijen, prachtige glas-in-loodramen en meer dan 450.000 volumes is het een paradijs voor kunstliefhebbers en onderzoekers.
Wat veel mensen niet weten, is dat de bibliotheek op weekdagen toegankelijk is voor het publiek.
Je vindt er niet alleen kunstboeken, maar ook een indrukwekkende collectie historische foto’s, prenten en tekeningen. De leeszaal, met zijn karakteristieke groene leeslampen en eikenhouten tafels, ademt nog steeds de sfeer van de late 19e eeuw.
De prentencollectie
Een verdieping lager wacht nog een verborgen schat: het prentenkabinet. Met meer dan een miljoen prenten en tekeningen behoort deze collectie tot de belangrijkste ter wereld. Het bijzondere is dat je hier op afspraak zelf onderzoek kunt doen. In speciale studieruimtes kun je, onder begeleiding van experts, originalele tekeningen van oude meesters van dichtbij bestuderen.
Hoogtepunten zijn onder andere:
- Zeldzame schetsboeken van Rembrandt
- Middeleeuwse manuscripten met handgeschilderde miniaturen
- Architectuurtekeningen van het oorspronkelijke museumgebouw
- Japanse prenten die Van Gogh inspireerden
- Moderne fotografische kunstwerken
De conservatoren organiseren regelmatig kleinschalige tentoonstellingen waarbij ze een specifiek thema uit de collectie uitlichten. Deze exposities zijn vaak gratis toegankelijk en bieden een unieke kijk in de rijke geschiedenis van de prentkunst.
Architectonische geheimen
De verborgen gangen en doorgangen
Het Rijksmuseum heeft een fascinerend netwerk van verborgen gangen en passages die de meeste bezoekers nooit te zien krijgen. Deze architectonische geheimen dateren uit verschillende periodes van het gebouw en vertellen elk hun eigen verhaal. Een van de meest intrigerende is de ondergrondse tunnel die oorspronkelijk werd gebruikt door koetsen.
Nu vormt deze passage een rustige doorgang voor fietsers en voetgangers, versierd met historische bouwfragmenten die tijdens de grote renovatie werden ontdekt.
In de westelijke vleugel bevinden zich de originele diensttrappen, die vroeger door het personeel werden gebruikt. Deze smalle, spiraalvormige trappen zijn nog steeds intact en worden nu vooral gebruikt door museummedewerkers. Tijdens speciale rondleidingen krijg je soms de kans om deze verborgen routes te verkennen en een kijkje te nemen achter de schermen van het museum.
De gerestaureerde delen
De grote renovatie van het Rijksmuseum (2003-2013) bracht veel vergeten architectonische elementen weer aan het licht. Zo werden onder dikke lagen verf en behang originele wandschilderingen ontdekt die het verhaal vertellen van de Nederlandse kunstgeschiedenis. In de binnentuinen zijn nu weer de oorspronkelijke mozaïekvloeren te bewonderen, die jarenlang verborgen lagen onder een laag asfalt.
Een bijzonder detail is de terugkeer van de natuurlijke lichtinval. Architect Pierre Cuypers ontwierp het gebouw zo dat het natuurlijke licht op specifieke manieren zou binnenvallen om de kunstwerken optimaal te belichten.
Tijdens de renovatie zijn deze lichtkoepels en ramen in ere hersteld, waardoor je de collectie nu weer kunt bewonderen zoals het oorspronkelijk bedoeld was.
De restauratie heeft ook geleid tot de herontdekking van:
- Verborgen trappenhuizen
- Originele terrazzovloeren
- Historische verwarmingssystemen
- Authentieke decoratieve elementen
- Vergeten opslagruimtes met historische waarde
Praktische tips voor het ontdekken
Beste tijden voor rustig bezoek
Om de verborgen schatten van het Rijksmuseum optimaal te kunnen ontdekken, is timing essentieel. De rustigste momenten vind je doordeweeks tussen 9:00 en 11:00 uur, of juist aan het einde van de middag na 15:00 uur. Op donderdagen is het museum tot 21:00 uur geopend, wat een uitgelezen kans biedt om in alle rust rond te dwalen. In de wintermaanden is het over het algemeen rustiger dan in het hoogseizoen.
Een insider tip is om je bezoek te beginnen op de bovenste verdieping en dan naar beneden te werken.
De meeste bezoekers doen het andersom, waardoor je boven vaak meer ruimte hebt om rustig rond te kijken. Ook de vroege ochtend-tickets (vanaf 9:00 uur) zijn een aanrader – je bent dan een van de eersten in het museum.
Routes langs verborgen plekken
Voor wie echt op ontdekkingstocht wil, is er een aantal minder bekende routes die je kunt volgen:
- De ‘Collectie Online‘ route: download vooraf enkele interessante stukken uit de online collectie en maak je eigen speurtocht
- De architectuur route: volg de originele elementen van Cuypers door het hele gebouw
- De restauratie route: ontdek de plekken waar tijdens de grote renovatie bijzondere vondsten werden gedaan
- De fotografie route: verken de rijke geschiedenis van de Nederlandse fotografie
Insider tips van museumexperts
De museummedewerkers delen graag hun kennis over de minder bekende aspecten van het museum. Een van de beste manieren om hiervan te profiteren is door deel te nemen aan een van de specialistische rondleidingen.
Deze worden vaak gegeven door conservatoren of restaurateurs en bieden toegang tot ruimtes die normaal gesloten blijven voor het publiek.
Een andere tip is om gebruik te maken van de gratis audiotour, maar dan op een onconventionele manier: kies niet de standaard route maar zoek juist de nummers op van kunstwerken die je toevallig tegenkomt in de rustigere zalen. Zo ontdek je vaak verrassende verhalen over stukken waar je anders misschien aan voorbij zou lopen.
Plan je bezoek
Tickets en tours
Voor het optimaal beleven van de verborgen schatten van het Rijksmuseum is een goede voorbereiding essentieel. Boek je tickets bij voorkeur online, minimaal een dag van tevoren. Dit geeft je toegang tot specifieke tijdslots en voorkomt lange wachttijden bij de ingang.
Voor de specialistische rondleidingen langs de minder bekende delen van het museum is het aan te raden om minimaal twee weken van tevoren te reserveren, omdat deze tours vaak snel volgeboekt zijn.
Het museum biedt verschillende soorten tickets aan:
- Standaard toegangskaart met audioguide
- Combiticket met rondleiding
- Jaarkaart voor frequente bezoekers
- Speciale tickets voor avondopenstellingen
- Groepstickets met aangepaste routes
Combineer met andere bezienswaardigheden
Het Rijksmuseum ligt in het hart van het Museumkwartier, wat het perfect maakt om te combineren met andere culturele hoogtepunten. Tijdens je bezoek aan Noord-Holland kun je gemakkelijk een complete culturele dagtrip samenstellen. De rustieke Museumtuin is gratis toegankelijk en vormt een perfect rustpunt tussen museumbezoeken door.
Voor de echte kunstliefhebbers is het aan te raden om je bezoek te spreiden over meerdere dagen. Zo kun je in alle rust de verborgen parels ontdekken en heb je ook tijd om de omgeving te verkennen. De nabijgelegen cafés en restaurants in de Oude Pijp bieden uitstekende mogelijkheden voor een lunch of diner, waar je je indrukken van het museum kunt laten bezinken.
Vergeet niet dat het museum uitstekend bereikbaar is met het openbaar vervoer. Vanaf Amsterdam Centraal rijden er regelmatig trams naar het Museumplein, en ook met de fiets is het museum goed te bereiken. Er is een bewaakte fietsenstalling aanwezig, wat het combineren met andere activiteiten in de stad gemakkelijk maakt.
